بیداری اسلامی از منظر امام خمینی-ره و امام خامنه ای
مؤلفه‌های بیداری اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره)
مؤلفه‌های بیداری اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره)
۱. ضرورت بیداری ملت‌ها
از ویژگی‌هاى حضرت امام خمینى رحمه‌الله در هدایت و راهبرى امت اسلامى، صداقت در عمل و گفتار بود؛ وقتى نارسایی‌هاى موجود در رژیم شاهنشاهى در حیطه‌ی نظر و معرفت سیاسى و رفتار عملى كاملاً خود را عیان نمود، حضرت امام رحمه‌الله با بینش سیاسى برگرفته از اندیشه‌ی سیاسى اسلام، گام در میدان مبارزه در دو حوزه گذاشتند كه در نقد بنیان‌هاى نظرى اندیشه‌ی پادشاهى، حكومت اسلامى را پیشنهاد داد و در مباحث دروس خارج فقه خود در نجف اشرف، تئورى ولایت فقیه را سال‌ها قبل از به ثمر رسیدن این اندیشه، پایه‌ریزى كرد و در نقد رفتارشناسى رژیم، دست به مبارزه‌ی طراحى شده زدند. بنابراین ضرورت بیدارى ملت‌ها از جمله مباحثى بود كه حضرت امام رحمه‌الله براى شروع مبارزه آن را شرط لازم برشمرده و معتقد است:
«باید با ملت‌ها در میان گذاشت؛ همان‌طورى كه در ایران، ملت ایران بود كه فاجعه‌اى كه براى اسلام به دست آمریكا و سرسپردگان او كه رژیم منحوس پهلوى است پیش مى‌آمد، همین جوان‌هاى ایران بودند و همین ملت ایران بود و همین ارتش ایران بود و همین نیروهاى دریایى و هوایى و زمینى ایران بود و همین سپاه پاسداران ایران بود و همین جوان‌هاى بسیج و عشایر ایران بودند كه با هم وظیفه فهمیدند، بیدار شدند و با هم مشت‌ها را گره كردند و با مشت، تانك‌ها را از صحنه بیرون كردند. تا ملت‌ها یك چنین بیدارى پیدا نكنند و تا ملت‌ها یك همچو انسجامى پیدا نكنند، باید بدانند كه محكوم به حكومت‌هاى فاسد و محكوم به آمریكاى جنایتكار و سایر ابرقدرت‌ها هستند. با داشتن آن همه ذخایر، آن همه امكانات.»۱
امام خمینی رحمه‌الله: «كشورهاى اسلامى و مستضعفان جهان، قدرت اسلامى خود را بیابند و از عربده‌هاى شرق و غرب و وابستگان و تفاله‌هاى آنان نهراسند و با اعتماد به خداوند تعالى و اتكال به قدرت اسلام و ایمان بپاخیزند و دست جنایتكاران را از كشورهاى خود كوتاه نمایند.»
۲. قیام همه‌جانبه در مقابل استبداد
حضرت امام رحمه‌الله معتقد است علت اصلى نابودى و شكست ملت‌ها و دولت‌هاى اسلامى در مقابل دولت‌هاى مستكبر، عدم قیام همه‌جانبه‌ی قشرهاى مختلف است كه همین امر باعث از بین رفتن شرافت و ارزش‌هاى انسانى آنان خواهد شد «اگر امروز قشرهاى مختلف ملت‌ها، از علماى دینى تا گویندگان و نویسندگان و روشن بینان متعهد، قیام همه جانبه نكنند و با بیدار كردن توده‌هاى عظیم انسانى اسلامى به دادِ كشور‌ها و ملت‌هاى تحت ستم نرسند، كشور‌هایشان بى شك به نابودى و وابستگى همه‌جانبه‌ی بیشتر و بیشتر خواهد كشید. و غارتگران ملحد شرقى و بد‌تر از آنان ملحد غربى ریشه‌ی حیات آنان را مى‌مكند و شرافت و ارزش‌هاى انسانى آنان را به باد فنا می‌سپارند.»۲
۳. دشمن‌شناسى و دشمن‌ستیزى (اصل استراتژیك)
یكى از ویژگی‌های برجسته‌ی امام خمینی رحمه‌الله برخوردارى از بینش عمیق نسبت به دشمن و شگردهاى آن و توصیه‌ی مردم به هوشیارى در برابر توطئه‌هاست. انقلاب اسلامى به دلیل ماهیت استكبارستیزى خود و آسیب‌رسانى جدى به منافع آمریكا در ایران و منطقه، مورد دشمنى آمریكا قرار گرفته است. ملت مسلمان ایران با درك عمیق این خصومت توانسته است نقشه‌هاى شوم آمریكا را در هر مرحله با شكست قرین سازد. لذا هرگونه سعى و تلاش در جهت تخریب این باور، راه نفوذ دشمن را هموار می‌سازد و در جهت تهدید امنیت ملى جمهورى اسلامى ایران ارزیابى می‌شود. بررسى اهداف بلندمدت امام در راستاى عزت مسلمین جهان نشان مى‌دهد كه دشمنى استكبار جهانى دقیقاً ناشى از ضربات مهلكى است كه از انقلاب اسلامى دریافت كرده است.
اهمیت دشمن‌شناسى در تعالیم اسلامى آن‌قدر است كه قرآن كریم در آیات متعددی۳ به تعبیرهاى مختلف به این موضوع پرداخته است. سخنان معصومین خصوصاً پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و امیرالمؤمنین على علیه‌السلام مملو از بحث دشمن‌شناسى و هشدار نسبت به خطرات آنان است. از همین رو امام خمینى رحمه‌الله آن را یك تكلیف شرعى۴ می‌داند و همواره بر آن تأكید می‌كند:۵
«كشورهاى اسلامى و مستضعفان جهان، قدرت اسلامى خود را بیابند و از عربده‌هاى شرق و غرب و وابستگان و تفاله‌هاى آنان نهراسند و با اعتماد به خداوند تعالى و اتكال به قدرت اسلام و ایمان بپاخیزند و دست جنایتكاران را از كشورهاى خود كوتاه نمایند.»۶
«وقتى قیامى، جهت احقاق حق و امحای باطل صورت مى‌گیرد، لوازم خاص خود را دارد، یعنى سختی‌ها و مرارت‌ها خواهد داشت و سختى در زندگى باعث می‌گردد كه انسان دچار مشكلات عدیده‌اى بشود و نتواند بر این سختی‌ها غلبه كند مگر این‌كه از ناملایمات نترسد و به خداوند سبحان امید داشته باشد و بعد از تصمیم، به خود تزلزل و سستى راه ندهد. براى این‌كه تصمیم‌گیرى با تزلزل با موفقیت همراه نمى‌شود؛ بلكه باید همان‌طور كه تصمیم گرفته است، جازم باشد. زیرا همین نترسیدن و جازمیت و تصمیم، او را به پیروزى خواهد رساند.»۷
اگر وحدت كلمه‌ی اسلامی بود و اگر دولت‌ها و ملت‌های اسلام به هم پیوسته بودند، معنا نداشت كه قریب یك میلیارد جمعیت مسلمین زیر دست قدرت‌ها باشد.
امام خمینى رحمه‌الله در این‌باره می‌گویند «پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمه‌ی هدى علیهم‌سلام‌الله در چه غربت‌هایى براى دین حق و امحاء باطل، استقامت و ایستادگى نموده‌اند و از تهمت‌ها و اهانت‌ها و زخم زبان‌های «ابولهب» و «ابوجهل»ها و «ابوسفیان»ها نهراسیدند و در عین حال شدید‌ترین محاصره‌هاى اقتصادى در شعب ابى‌طالب به راه خود ادامه داده‌اند و تسلیم نشدند و با تحمل هجرت‌ها و مرارت‌ها در مسیر دعوت حق و ابلاغ پیام خدا و حضور در جنگ‌هاى پیاپى و نابرابر و مبارزه با هزاران توطئه و كارشكنى‌ها به هدایت و رشد همت گماشته‌اند.»۸
اصول مبارزه و جهت‌گیرى در مقابله با دشمن
۱. اصل تغییر در روش و تاكتیك با حفظ اصول۹
۲. اصل عدم اعتماد به دشمن۱۰
۳. اصل مشاركت مردم در دفاع و دفاع عمومى یا بسیج عمومى براى مبارزه۱۱
۴. اصل ایمان و اتكا به خدا و وارستگى و خودسازى در دفاع و مبارزه
۵. اصل استقلال و اتكا به نفس در دفاع و مبارزه۱۲
۶. اصل استفاده از تبلیغات در دفاع و مبارزه۱۳
۷. اصل مقابله قبل از نفوذ دشمن
۸. اصل دفاع در اولین قدم هجوم و سلب مهلت از دشمن۱۴
۹. اصل رعایت قانون، نظم، اخلاق و دید اسلامى در دفاع و مبارزه۱۵
۱۰. اصل بهره‌ورى از عوامل روحى و روانى پیروزى در نیروهاى خودی۱۶
۱۱. اصل استفاده از نقاط ضعف دشمن
۱۲. اصل منفعل كردن دشمن و به ندامت كشاندن وی۱۷
۱۳. اصل به انزوا كشاندن دشمن۱۸
۱۴. اصل تحقیر، تهدید و ارعاب دشمن۱۹
۱۵. اصل به كارگیرى علم و تخصص در دفاع و تقویت آن۲۰
۱۶. اصل تقویت قواى مسلح و نیروى انتظامى، سپاه و بسیج۲۱
۱۷. اصل طبقه‌بندى مدافعان و تقسیم وظیفه در دفاع و مبارزه۲۲
۱۸. اصل جدى گرفتن دشمن و كوچك نشمردن او هر چند كم و ضعیف باشد و ایجاد فاصله و شكاف بین دشمنان و مشغول كردن آنان به یكدیگر۲۳
۴. شكست‌ناپذیرى در مقابل دولت‌هاى استعمارى
امروز ایران اسلامى به بركت ایمان قوى و تعهد به اسلام و تحول عظیمی كه در اقشار مختلفه حاصل شده است، دست شرق و غرب و انگل‌هاى منحرف را از كشور خود كوتاه و به هیچ قدرتى اجازه نمی‌دهد كوچك‌ترین دخالتى در كشور اسلامى ایران نماید. و این خود حجت قاطعى است براى مسلمانان و مظلومان جهان كه به خواست ملت‌ها كسى نمی‌تواند دست تجاوز دراز كند و با آن مخالفت نماید و ملتى كه بین ذلت و شهادت، دومى را انتخاب نموده است شكست‌پذیر نیست.۲۴
۵. الگوهاى مقاومت و پایدارى در بیدارى اسلامی
مسجد در اسلام و در صدر اسلام همیشه مركز جنبش و حركت‌های اسلامی بوده؛ از مسجد، تبلیغات اسلامی شروع می‌شده است و از مسجد، حركت قوای اسلامی‌برای سركوبی كفار و وارد كردن آن‌ها در] زیر [بیرق اسلام بوده است. همیشه در صدر اسلام، مسجد، مركز حركات و مركز جنبش‌ها بوده است. ما به خواست خدای تعالی با آن‌كه بی‌ساز و برگ بودیم و ملت ما در دستش از تفنگ و آلات جنگی چیزی نبود، به واسطه‌ی قدرت ایمان و وحدت كلمه بر قوای طاغوتی غلبه كردیم. و من امیدوارم كه همه‌ی ملت‌های اسلامی بپاخیزند و با وحدت كلمه و با توجه به اسلام و قدرت ایمان، بر اجانب و بر كسانی كه می‌خواهند این ملت‌ها را همیشه در تحت اختیار و سلطه‌ی خود داشته باشند غلبه كنند. رمز پیروزی مسلمین در صدر اسلام، وحدت كلمه و قوّت ایمان بود؛ قوّت ایمان بود كه یك لشكر ضعیف را بر امپراتوری‌های بزرگ عالم غلبه داد و سی نفر به قیادت خالدبن ولید بر شصت هزار نفر لشكر پیشقراول روم غلبه كرد. این قدرت اسلام بود كه پیش می‌برد و ما مسلمین باید با قدرتِ اسلام، اسلام را پیش ببریم.
باید با قوای كفر به قدرت اسلامی مبارزه كنیم و دست تبهكاران را از ممالك خودمان دور كنیم. اگر وحدت كلمه‌ی اسلامی بود و اگر دولت‌ها و ملت‌های اسلام به هم پیوسته بودند، معنا نداشت كه قریب یك میلیارد جمعیت مسلمین زیر دست قدرت‌ها باشد. اگر این قدرت، قدرت بزرگ الهی مُنْضَم بشود به قدرت ایمان و همه با هم برادرانه در راه اسلام قدم بردارند، هیچ قدرتی بر آن‌ها غلبه نخواهد كرد.۲۵
اى مسلمانان در همه‌ی بلاد و اقطار عالم بپاخیزید! و اى علماى اعلام جهان اسلام به داد اسلام و بلاد مسلمین و مسلمانان برسید! و در هر گوشه و كنار، همچون ملت ایران و دولت آن و علما و بزرگان این سامان، دست رد به سینه‌ی ستمكاران غرب و شرق زنید و عمال و كار‌شناسان دروغین و مستشاران نفت‌خوار آنان را از بلاد خود بیرون بریزید؛ و همچون سلحشوران ایران، شهادت را بر ذلت و شرف اسلام و انسانى را بر رفاه و عیش چند روزه‌ی توأم با خوارى و شرمسارى ترجیح داده و در میدان نبرد سیاسى و نظامى بر آنان چیره شوید و از هیاهوى تبلیغاتى آنان باك نداشته باشید كه خداوند تعالى با شماست. إِن تَنصُروا اللهَ ینَصُرْكمُ و یثبِت أَقدامَكم.۲۶
حضرت امام می‌فرمایند «از همه‌ی كشورهاى زیر سلطه براى به دست آوردن آزادى و استقلال، كاملاً پشتیبانى مى‌نماییم و به آنان صریحاً می‌گوییم كه حق گرفتنى است، قیام كنید و ابرقدرت‌ها را از صحنه‌ی تاریخ و روزگار براندازید. من بار‌ها گفته‌ام و هم‌اكنون هشدار می‌دهم كه اگر شرق ستم‌كشیده و آفریقا به خودشان متكى نباشند، تا ابد گرفتارند.»
امروز تمام دولت‌ها و بسیاری از ملت‌های مسلمان می‌دانند كه ملت ایران پس از صد‌ها سال گرفتاری به دست شاهان ستم‌پیشه و ستمكاران حرفه‌ای كه اسلام عزیز را وسیله‌ی غارتگری و چپاول برای خود و قدرت‌های بزرگ و اخیراً آمریكای جنایتكار قرار داده بودند و قرآن كریم و اسلام بزرگ را در معرض خطر می‌دیدند بپاخاستند و با انقلاب كبیر خود، دولت اسلام را جایگزین رژیم غیر اسلامی و غیرقانونی شاهنشاهی نمودند و دست ابرقدرت‌ها و خصوصاً آمریكای جهانخوار را از سلطه‌ی بر اموال و انفس خود قطع نمودند و امید آن است كه دیگر برادران مسلمان گرفتار در چنگال خونخواران و ستمكاران، از این انقلاب اسلامی بهره‌برداری كنند و دولت‌های اسلامی با پشتیبانی ملت‌های خود به انقلاب بزرگ ایران بپیوندند.۲۷
۶. حمایت همه جانبه از بیدارى اسلامى
با توجه به این‌كه قاموس حركت حضرت امام رحمه‌الله، انجام وظیفه در راستاى فرامین الهى می‌باشد، لذا این اندیشه، محدود به زمان و مكان خاصى نمى‌باشد. حضرت امام می‌فرمایند «از همه‌ی كشورهاى زیر سلطه براى به دست آوردن آزادى و استقلال، كاملاً پشتیبانى مى‌نماییم و به آنان صریحاً می‌گوییم كه حق گرفتنى است، قیام كنید و ابرقدرت‌ها را از صحنه‌ی تاریخ و روزگار براندازید. من بار‌ها گفته‌ام و هم‌اكنون هشدار می‌دهم كه اگر شرق ستم‌كشیده و آفریقا به خودشان متكى نباشند، تا ابد گرفتارند.»۲۸
۷. ناتوانى قدرت‌ها از مقابله با ملت متحد
فریادى كه از قلب مؤمن است بر همه چیز غلبه می‌كند؛ بر كاخ سفید هم غلبه می‌كند و غلبه كرده است. و موج این ایمان در سرتاسر دنیا از زیر بار این ظلم‌هایى كه در طول تاریخ بر آن شده است، از زیر این بار دارد در می‌آید. همه جا نغمه‌ی این است كه ظلم نه. دست تواناى ملت‌ها، ابرقدرت‌ها را به جاى خودشان نشانده و مى‌نشاند. ملت‌هاى مستضعف در هر جاى جهان رو به بیدارى هستند، نمى‌پذیرند امروز دیگر آن حرف‌هایى كه سابق گفته می‌شد، آن ارعاب‌هایى كه می‌كردند و كشتی‌هایى كه مى‌آوردند در اطراف خلیج فارس و امثال این‌ها، یا كارهاى دیگرى كه می‌كردند. تمام این‌ها كهنه شده است. دیگر پیش مردم ارزش ندارد. ملتى كه بیرون آمده روز جمعه و می‌گوید كه «ما براى شهادت آمدیم» آن‌ها را از مردن نترسانید، این شهادت است. ان‌شاءالله خداوند به همه‌ی ملت، ملت‌هاى اسلامى، قدرت ایمان عنایت كند و قدرت ایمان ملت ما را روزافزون كند.۲۹
در این راهپیمایى كه روز تاسوعا و عاشورا مى‌شود باید توجه بكنید دو نكته را من بگویم: یكى این‌كه راهپیمایى، عزادارى را از شما نگیرد. عزادارى كنید و با عزادارى راه بروید. همه با هم مجتمع بشوید به عزادارى. وقتى كلمه‌ی راهپیمایى پیش می‌آید، خیال نكنید كه معنایش این است كه عزادارى نمى‌خواهیم. ما از همین اسلام و مظاهر اسلام و شهداى اسلام مى‌توانیم كار‌هایمان را انجام بدهیم، و الاّ نه توپ ما و نه تانك ما مقابله با تانك و توپ آمریكا ندارد، شوروى ندارد. ما یك ملتى مى‌خواهیم كه براى اسلام همدست بشوند. مطمئن باشید كه وقتى یك ملت در یك امر اسلامى همدست شدند كه چنان‌چه مى‌بینید شدند هیچ قدرتى نمى‌تواند شما را عقب بزند.
آن‌ها هم این معنا را فهمیده‌اند و مى‌بینند كه خوب، یكى از اشخاص، یكى از گروه‌هایى كه نقشى دارد در این امر و نقش بزرگى دارد، روحانى است. از اولى كه این انقلاب پیدا شد تا حالا یك دستجات روشنفكر و قلم‌دارى، آنهایى كه قلم‌هایشان و نطق‌هایشان و گفتار‌هایشان بر ضد اسلام است و یا خودشان نمى‌دانند و یا دانسته این كار را می‌كنند از اول این مسأله را مى‌گفتند كه روحانیون بروند یك كار دیگرى بكنند، ما‌ها هم مى‌رویم سراغ [سیاست].
همین‌هایى كه مملكت اسلام را دو دستى مى‌خواهند تقدیم كنند به آنهایى كه ارباب‌هایشان هستند یا آنهایى كه به خیال خودشان براى ما مفید هستند. آقا، مملكت اسلام از اول ۱۵ خرداد تا حالا، بیشتر از صدهزار جمعیت از آن كشته شده است و بیشتر از صدهزار معلول ما الآن داریم. این‌ها براى چه معلول شده‌اند؟ براى چه كشته شده‌اند؟ براى نفت بوده است؟ آدم براى نفت خودش را می‌كشد؟ براى خانه بوده است؟ براى ارزانى بوده است؟ خوب، ما از تظاهرات مردم باید این‌ها را بفهمیم. همه می‌گفتند: ما اسلام را می‌خواهیم. اگر اسلام نبود، نه نفت مى‌توانست هیچ كارى بكند و نه سایر چیز‌ها. مگر مردم مى‌شود جوان‌هایشان را بدهند براى نفت؟ مى‌شود جوانشان را بدهند براى خانه؟ الآنكه شما در جبهه‌هاى جنگ هستید و ارتشی‌هاى ما كه خداوند نصرتشان بدهد، در مراكز فعال هستند، الآن كى هست كه دارد از آن‌ها پشتیبانى می‌كند؟
آن زن‌هایى كه براى شما نان می‌پزند و آن مردمی كه براى شما پول می‌دهند و آن مردمی كه براى شما ذخیره می‌دهند و آن‌قدر چیز‌ها را می‌فرستند. همین مردم مسلمانند. شما ببینید در تلویزیونتان كه یك زنى كه ده تا تخم مرغ آورده، دارد مى‌آورد مى‌دهد همین را. یك بچه‌اى كه ده تومان دارد این را می‌دهد. این‌ها براى چه این‌ها را مى‌دهند؟ این‌ها براى اسلام است، براى كشور اسلامى است. چطور شما‌ها هیچ كارى نمی‌كنید؟ اینهایى كه هى نق می‌زنند، چه می‌كنند؟ چه غلطى می‌كنند؟ كدام از این‌ها رفته در جبهه؟ این نقشه است. شمایى كه الآن ان‌شاءالله وارد مى‌شوید در ارتش و در جهات بالاى ارتش، این نقشه را توجه بكنید. شما كه افسر هستید، این نكته‌ها را باید توجه بكنید كه مى‌خواهند شما را از مردم جدا كنند، روحانیون را هم از مردم جدا كنند. بعد مردم وقتى كه نه قدرت روحانى دارند و نه قدرت - عرض می‌كنم كه - اسلحه‌اى دارند یك كارى بكنند، یك كودتایى بكنند، تمام كنند قضیه را. مسأله این است.۳۰
------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
۱. صحیفه‌ی امام، ج ۱۶ ص ۳۲۵
۲. صحیفه‌ی امام، ج ۱۹ ص ۳۴۴
۳. علامه طباطبایى، تفسیر المیزان، ج ۴ ص ۴۴۳ و ج ۲ ص ۶۰
۴. صحیفه‌ی نور، ج ۲۱ ص ۲۱۲
۵. ر. ك: سلمان‌پور، محمدجواد: مجله‌ی مصباح، تیر ۱۳۷۸ شماره ۳۰
۶. صحیفه‌ی امام، ج ۱۵ ص ۶
۷. صحیفه‌ی امام، ج ۱۴ ص ۶۰
۸. صحیفه‌ی امام، ه‌مان، ج ۲۰، صص ۳۴۶ ۳۴۵
۹. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶ ص ۶۷. منشور روحانیت، ص ۳۱
۱۰. صحیفه‌ی نور، ج ۱ ص ۴۹
۱۱. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶ ص ۱۸ و ج ۱۶ ص ۳۰ و ج ۱۲ ص ۴۴ و ج ۱۵ ص ۶۰ و وصیت‌نامه‌ی امام، ص ۱۸. صحیفه‌ی نور، ج ۱۲ ص ۴۴. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶ ص ۱۸
۱۲. صحیفه‌ی نور، ج ۱۷ ص ۱۰۸ و ج ۱۳ ص ۳۸ و ج ۲ ص ۵۸ و ج ۱۲ ص ۴۵
۱۳. صحیفه‌ی نور، ج ۱۵ ص ۱ و ج ۱۷ ص ۶۵. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶ ص ۸۱ و وصیت‌نامه‌ی امام، ص ۹ و ج ۱۶، ص ۵۱
۱۴. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶، ص ۴۲ و وصیت‌نامه‌ی امام، ص ۲۳ و ۱۸.
۱۵. وصیت‌نامه‌ی امام، ص ۱۴
۱۶. وصیت‌نامه‌ی امام، ص ۱۰ و صحیفه‌ی نور، ج ۱۶، ص ۱۹ و ج ۳ ص ۲۲۱ و ج ۴ ص ۲۵ و ج ۱۳ ص ۵۹ و ج ۱۳ ص ۳۹ و ج ۱۴ ص ۵۳
۱۷. صحیفه‌ی نور، ج ۱۳ ص ۳۸، صحیفه‌ی نور، ج ۲ ص ۵۸ و ج ۲ ص ۱۲۲
۱۸. منشور روحانیت
۱۹. وصیت‌نامه امام، ص ۱۴
۲۰. صحیفه‌ی نور، ج ۱۶ ص ۴۵ و ج ۱۶ ص ۴۸ و ۷۴ و ج ۱۲ ص ۴۲
۲۱. صحیفه‌ی نور، ج ۱۳ ص ۲۸۱
۲۲. صحیفه‌ی نور، ج ۱۴ ص ۴۷
۲۳. صحیفه‌ی نور، ج ۳ ص ۲۰۷
۲۴. صحیفه‌ی امام، ج ۱۹ ص ۳۴۲
۲۵. صحیفه‌ی حج، جلد اول، مركز تحقیقات حج، ص ۱۸ و ۱۹، سخنرانی جمعه ۳۱ فروردین ۱۳۵۸ / ۲۲جمادی‌الاول ۱۳۹۹
۲۶. صحیفه‌ی امام، ج ۱۹ ص ۲۹۰
۲۷. پیام حضرت امام به حجاج بیت‌الله الحرام در خصوص تبیین فلسفه و اسرار حج، ۱۵ شهریور ۱۳۶۰ / ۷ ذی‌القعده ۱۴۰۱
۲۸. پیام حضرت امام به مناسبت سالروز پیروزى انقلاب ۲۲/۱۱/۱۳۵۸.
۲۹. صحیفه‌ی امام، ج ۱۹ ص ۲۹۰
۳۰. صحیفه‌ی حج، جلد اول، مركز تحقیقات حج، سخنرانى در تاریخ ۲۵/۸/۱۳۵۹ در جمع فارغ‌التحصیلان دومین دوره‌ی دانشكده‌ی افسرى جمهورى اسلامى ایران.
منبع
منبع :http://serajnet.org
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: